Theth – przewodnik bardzo praktyczny

Dramatyczne góry, głębokie doliny, dziewicze rzeki, a wśród nich mała wioska Theth. To niewątpliwie niekoronowana stolica Gór Północnoalbańskich, do której mieliśmy kilka podejść, ale zawsze coś nas zniechęcało.

❌W 2017 r. droga do małej górskiej wioski wyglądała, jakby była inspiracją dla Tolkiena, gdy szukał prototypu Mordoru.

❌W 2020 r. prognoza pogody zapowiadała ulewy mające przypominać te, które przewidział Noe i przez które zaczął budować Arkę.

✔️W 2023 r. sunęliśmy po gładkim asfalcie, a na niebie nie pojawiła się ani jedna chmurka. To wtedy postawiliśmy nasze stopy w przepięknym Theth i przepadliśmy z kretesem.

Historia Theth w skrócie

Około 350 lat temu ludzie wyemigrowali do Theth, aby uniknąć przejścia na islam. W 1890 r. wioska zawitała na turystycznej mapie Albanii, a w 2011 r. stała się częścią projektu Peaks of the Balkans – szlaku biegnącego przez Albanię, Kosowo i Czarnogórę. I tak oto w 2024 r. postanawiasz dotrzeć do niej Ty.

Psst! Klikając w koordynaty zostaniesz przekierowany do Google Maps 🙂

Atrakcje Theth

Kościół w Theth (Kisha e Thethit)

Lokalizacja: 42°23’22.0″N 19°46’54.0″E

Pocztówkowy kościółek, który przycupnął sobie na łączce i gapi się na oszałamiające szczyty Alp, znajduje się na okładce prawie każdego przewodnika po Albanii.

Został wzniesiony w 1892 r. i jako jeden z nielicznych przetrwał komunistyczną akcję zrównywania świątyń z ziemią. Co prawda komuniści nie omieszkali amputować dzwonnicy, ale w 2006 r. albańska mniejszość w USA zrobiła zrzutkę na protezę wieży z dzwonem, dzięki czemu podziwiasz kościółek w jego pierwotnej formie.

Wieża odosobnienia w Theth (Kulla e pajtimit)

Lokalizacja: 42°23’08.5″N 19°46’57.2″E
Otwarte: codziennie: 8:00–20:00
Bilet: 150 leków

Abyś zrozumiał, na co patrzysz, musimy się cofnąć do średniowieczna, kiedy to zaczął obowiązywać kanun.

Czym jest kanun?

Kanun to kodeks prawny, który regulował życie ludności i który był ważniejszy odprawa państwowego i kościelnego. Regulował wszystkie elementy życia – od narodzin po śmierć. Wśród najważniejszych zapisów znalazły się prymat honoru rodu nad dobrem jednostki, obowiązek gościnności, a także prawo przysięgi na honor, stosowane najczęściej w przypadkach gwarantujących jednostce nietykalność.

Najbardziej znaną, ale i najbardziej kontrowersyjną zasadą kanunu była gjakmarrja, czyli prawo, a wręcz obowiązek krwawej zemsty (po albańsku gjakmarrja oznacza dosłownie „branie krwi”) spoczywający na krewnych płci męskiej ze zhańbionego rodu.

A co może być przyczyną plamy na honorze, którą spierze tylko przelanie krwi? Na przykład niewłaściwe zachowanie w domu gospodarza, nazwanie mężczyzny kłamcą w obecności innych osób, oplucie, groźba czy pobicie, ale też kłamstwo ze strony mężczyzny lub niedotrzymanie przez niego danego słowa, no i oczywista oczywistość – obrażenie żony.

Wendeta

Kanun bardzo szczegółowo reguluje zasady dokonywania wendety, a więc to kto, gdzie i w jakich sytuacjach może dokonać zemsty. Co ciekawe, osoba, która dokonała krwawej zemsty, musi być obecna na pogrzebie swojej ofiary. Po dokonaniu wendety zabójca otrzymuje tzw. besę – obietnicę złożoną przez rodzinę ofiary gwarantującą, że przez określony czas (przeważnie 30 dni) nie zostanie zabity. Gdy besa wygaśnie, zabójca będzie mógł się poruszać w godzinach i po miejscach określonych w kanunie, które są wolne od dokonywania pomsty.

Na północy Albanii, między górami, w małych wsiach okręgu Malësi e Madhe, nadal zdarzają się przypadki krwawej zemsty. Często w małych społecznościach wszyscy mężczyźni z obarczonej ciężarem zemsty rodziny (czyli ci, którzy ukończyli 16 lat) nie wychodzą nigdy z domu. Kobiety i dzieci nie podlegają zasadom „brania krwi”, dlatego to na barkach kobiet spoczywają wszystkie obowiązki domowe, włącznie z utrzymaniem rodziny.

Z tradycją krwawej zemsty walczył premier (a od 1928 r. król) Ahmed Zogu. Wojnę kanunowi wypowiedział również reżim Envera Hodży. Za jego rządów schwytanych sprawców karano śmiercią. Dziś albańskie prawo za krwawą zemstę przewiduje 40 lat więzienia.

Jeżeli zaintrygował Cię temat krwawej zemsty, a pewnie tak właśnie się stało, koniecznie obejrzyj reportaż Tomasza Sekielskiego o tutaj.

Czym jest więc wieża odosobnienia?

To swego rodzaju azyl, zapewniający schronienie osobie, na której miała zostać dokonana zemsta. W czasie gdy nieszczęśnik przebywał w wieży, rodziny miały czas, by z pomocą mediatora (zazwyczaj kogoś ze starszyzny wioski) dojść do porozumienia i np. ustalić sposób i wysokość zadośćuczynienia.

Obecnie we wnętrzu wieży można zobaczyć miniekspozycję historycznych przedmiotów codziennego użytku.

Gdzie zjeść w Theth?

W Theth jest zatrzęsienie restauracji, ale to Villa Gjecaj Guesthouse and Restaurant serwuje wybitnie dobre jedzeniem z absolutnie fantastycznym widokiem na okolicę.

Lokalizacja: 42°23’50.2″N 19°46’27.7″E
https://www.booking.com/Share-6SvtOF
Opinia Google: 4,5

Wskazówki dotyczące noclegów

W okolicy Theth znajduje się sporo pensjonatów, ale rezerwuj je z wyprzedzeniem, bo lepsze partie szybko się wyprzedają. Pomocą w wyborze będzię służyć Ci booking.com.

Jeżeli szukasz noclegu na dziko i przyjechałeś tu samochodem 4 × 4, to najciekawsze i dość trudno dostępne miejscówki znajdziesz na północ od Theth i na południe od Nderlysaj. Jeżeli przybyłeś tu samochodem osobowym, pozostają Ci campingi i pensjonaty.

Jak dojechać do Theth?

Samochodem do Theth

O drodze SH21 krążyły legendy. Jeszcze do niedawna była to jedna z najtrudniejszych i najbardziej niedostępnych tras w Albanii, przyprawiająca kierowców samochodów osobowych o opadanie powieki i kącika ust. Szutrowa droga zbierała swe żniwa w postaci pękniętych opon i przedziurawionych misek olejowych. Z pokonaniem tej trasy radzili sobie tylko doświadczeni kierowcy w samochodach 4 × 4.

Słowo klucz: była. W 2021 r. wyasfaltowano całą drogę aż do Theth i obecnie dojazd jest bezproblemowy niczym zabranie dziecku niechcianego cukierka. Ostatni odcinek tuż przed Theth to poskręcane serpentyny, ale nie powinno to stanowić problemu dla w miarę doświadczonego kierowcy.

Punkty widokowe w drodze do Theth

W drodze do Theth jest kilka dobrych miejsc na fotoprzystanki:

• Ballkoni Theth – 42°23’33.4″N 19°42’28.3″E
• Panorama Majat e Shalës – 42°23’04.7″N 19°45’23.8″E
• Qafë e Thores – 42°23’24.8″N 19°43’30.8″E

Uwaga!

Jechanie do Theth camperem / z przyczepą campingową/ generalnie szerokim autem to bardzo zły pomysł. Drogi są tak wąskie, że przy wymijaniu zwykłym samochodem osobowym trzeba się nakombinować, a co dopiero wielką kolubryną. Zgrabne busy i vany bez problemu dadzą sobie radę.

Offroad do Theth (z Prekal do Nderlysaj)

Przyjemność zarezerwowana tylko dla doświadczonych kierowców samochodów 4 × 4 z wysokim zawieszeniem. Ze Szkodry do Prekal jedzie się pięknym asfaltem przez cudne kaniony Kirit i Prekal. Między Prekal a Nderlysaj zaczyna się zabawa: szuter, błoto, dziury i epickie widoki na górskie szczyty. Legendy głoszą, że można pokonać tę trasę w 6–8 godz. Oczywiście próbowaliśmy ją przejechać samochodem osobowym. Wystarczyło 200 m drogi z piekła rodem, byśmy z podkulonym ogonem wrócili na drogę SH21.

Transport zorganizowany ze Szkodry do Theth

Jedynym publicznym środkiem transportu w kierunku różnych miejsc w Alpach Albańskich są minivany z 15 miejscami. Kursują raz dziennie w obie strony. Nie, nie ma innej opcji i tak, jest to bardzo upierdliwe, szczególnie jeżeli Twój plan podróży jest napięty jak plandeka w żuku.

Dzięki świeżo wyasfaltowanej drodze przejazd trwa jedynie 2 godz. i jest więcej niż bezpieczny. Część drogi jest niezwykle malownicza, więc koniecznie zajmij miejsce przy oknie.

Kierowcy minibusów są dość szaleni, dużo krzyczą i śpieszą się, jakby im żona w domu rodziła.

Jak to wygląda w praktyce?

Start: kierowca odbiera Cię spod drzwi Twojego hotelu w Szkodrze lub innego wskazanego przez Ciebie miejsca.

Rozkład jazdy minivanów:

• codziennie rano o godz. 7:00 ze Szkodry;
• każdego popołudnia o godz. 11:00 z Theth.

Czas trwania podróży: ok. 2 godz. w jedną stronę.
Cena biletu: 10 euro za osobę.
Koniec: drzwi Twojego pensjonatu w Theth.

Minivany możesz rezerwować w swoim hotelu w Theth lub w Szkodrze albo kontaktując się bezpośrednio z jednym z kierowców (Gjin: +355685656797, Besnik +355673031234, Lush +355693231884)

Przejazd rezerwuj minimum dzień wcześniej.

Wersja dla introwertyków, dzięki której nie musisz z nikim rozmawiać, kosztuje 2 euro więcej i kierowca zarówno zabiera Cię, jak i wysadza pod hotelem Rozafa w Szkodrze.

Przydatna strona: https://komanilakeferry.com/transport-theth-shkoder-theth

Autobusem z Tirany do Theth

Nie ma bezpośredniego połączenia, musisz się przesiąść w Szkodrze.

Autobusy z Tirany do Szkodry odjeżdżają z dworca autobusowego zlokalizowanego tutaj: 41°20’39.3″N 19°46’36.8″E. Pierwszy rusza o 6:30, następne co 30 min aż do godz. 17:00. Czas przejazdu to ok. 2 godz., koszt: 400 leków.

Niestety ze Szkodry do Theth jedzie tylko jeden autobus dziennie, o 7:00 rano (patrz punkt wyżej), więc nie da się zrobić trasy Tirana–Theth w jeden dzień i trzeba zostać na noc w Szkodrze. Na szczęście jest tam co robić, więc na pewno nie będziesz się nudzić.

Przemieszczanie się po okolicy Theth

Między Theth a Nderlysaj nie kursują żadne autobusy. Możesz za to skorzystać z lokalnych transferów, które zarezerwujesz tutaj: https://thethi-guide.com/services/local-transfers/.

Atrakcje w okolicy Theth

Niebieskie Oko (Blue Eye Theth/Kaprre, Syri i Kaltër i Thethit)

Lokalizacja: 42°21’51.7″N 19°44’46.4″E

Niebieskie Oko to must see w okolicach Theth. Naturalny basen położony pomiędzy skalistymi i zielonymi zboczami w zależności od pory roku przybiera kolory błękitu i szmaragdu, tworząc fascynujący krajobraz. Jak to ze wszystkimi niebieskimi okami w Albanii bywa, najlepiej prezentuje się z drona, a kąpiel w jego wodach przypomina morsowanie.

Trekking do Blue Eye

Z centrum Theth czeka Cię ok. 3,5 godz. spaceru. Pierwsze 5 km z Theth do Nderlysaj to podróż przez sielskie tereny wzdłuż rzeki Shala. Przy okazji możesz zboczyć trochę z trasy i zobaczyć niesamowity wodospad Gurnasit i kanion Gurnasit. Spacer z Nderlysaj do Błękitnego Oka zajmuje ok. 40 min i oprócz emerytów z endoprotezą kolana każdy da sobie radę. Na końcu szlaku czeka niebieskie jeziorko, mały wodospad i przyzwoita restauracja z tarasami zawieszonymi na skale, z których rozciąga się najlepszy widok na Blue Eye. Jestem bardziej niż pewna, że zasłużyłeś na zimne piwo z metalowej skrzyni zanurzonej w lodowatym jeziorku.

Jak dojechać samochodem?

Do miejscowości Nderlysaj, w której zaczyna się szlak do Blue Eye, dojedziesz z Theth wąską asfaltową drogą.

Samochód osobowy zostaw tutaj: 42°21’17.9″N 19°46’03.1″E.

Z parkingu dalej prowadzi szutrowa droga i kusiło nas, by wjechać tam samochodem osobowym. Niestety bardzo szybko okazało się, że jest to wyzwanie, któremu sprostają tylko samochody 4 × 4. Samochód terenowy zostaw tutaj: 42°21’33.7″N 19°45’21.3″E).

Wskazówki

• Z parkingu najlepiej udaj się w stronę restauracji, przejdź przez most i skręć w prawo (42°21’18.7″N 19°45’58.8″E). Dalej szlak poprowadzi Cię przez rachityczny mostek, pod którym szalona rzeka Lumi i Zi wyrzeźbiła intrygujący kanion.
• Żeby nie było, to honorowo zanurz palce u stopy w mrożącej krew w żyłach wodzie Blue Eye, ale na dłuższe moczenie wybierz baseny utworzone przez potok Lumi i Zi (42°21’21.3″N 19°45’54.9″E), które znajdują się 10 min spacerkiem od parkingu.
• Na trasie nie uświadczysz zasięgu, dlatego wcześniej ściągnij sobie mapę offline. Przejście od parkingu do Niebieskiego Oka powinno Ci zająć ok. 40 min, a nie 1,5 godz., jak pokazują mapy.
• Niedaleko parkingu znajdują są dwie knajpki, w których możesz się posilić przed/po trekkingu.
• To miejsce bardzo oblegane, a szlak jest wąski, więc lepiej zacznij wędrówkę wcześnie rano i zdecydowanie unikaj wakacyjnych weekendów.
• W sezonie przy szlaku rozstawiają się prowizoryczne kramy z napojami chłodzonymi w wodzie z rzeki. Pierwszy znajduje się tutaj: 42°21’48.8″N 19°45’01.9″E, drugi tuż za mostem nad rzeką: 42°21′53.51″N 19°44′49.16″E.

Oczka wodne Vaskat Ndërlysaj

Lokalizacja: 42°21’21.2″N 19°45’54.5″E

Rzeka Lumi i Zi wyrzeźbiła w skałach liczne kaskady i kotły, które przy wyższym poziomie wody są wspaniałym miejscem do moczenia zadka. Baseny znajdują się 10 min od parkingu, z którego rozpoczyna się szlak do Blue Eye, o tu: 42°21’17.9″N 19°46’03.1″E.

Wodospad Grunas (Ujëvara e Grunasit)

Lokalizacja: 42°24’28.6″N 19°49’35.6″E

Prawie 30-metrowa kaskada z impetem uderzająca o ziemię wyczarowuje orzeźwiającą mgłę, którą słońce wykorzystuje jako płótno do namalowania tęczy.

Dojście do wodospadu Grunas

Wodospad znajduje się na obrzeżach wioski Theth, a dotarcie do niego zajmuje ok. godziny. Na początku trasa jest całkiem spokojna, ot polanki i przejścia przez rzeczki. Ostatnie 20 min to wspinaczka po głazach, która na pewno sprawi, że poranny prysznic był marnotrawstwem wody.

Dokładna mapa szlaku: https://pl.wikiloc.com/szlaki-wycieczki-piesze/grunas-water-fall-and-canyon-1885907
Odległość: 7,38 km
Poziom trudności: łatwy
Typ: pętla
Czas: 2:35

Wskazówki:

• Będąc pod wodospadem, możesz przejść przez wodę na drugą stronę i zrobić pętlę, przy okazji zahaczając o kanion Gurnasit.
• Samochód możesz zostawić na parkingu, tuż obok kanionu Gurnasit ([https://maps.app.goo.gl/PzuweBqQEygU1VY97]42°22’29.8″N 19°47’20.7″E).
• Szlak jest w miarę dobrze oznakowany, ale i tak łatwo pobłądzić na jego licznych rozwidleniach, dlatego warto mieć wcześniej ściągniętą mapę offline.
• Wodospad najpiękniej prezentuje się wiosną i po ulewnych deszczach. Latem jest cieniem samego siebie.

Kanion Grunas (Kanioni i Grunasit)

Lokalizacja: 42°22’37.4″N 19°47’18.0″E

W sumie to taki liliput wśród innych albańskich kanionów, bo ma zaledwie 2 km długości i 60 m głębokości, ale ten niedowzrost nadrabia nieodpartym urokiem osobistym. Możesz się z nim przywitać, wchodząc na drewniany most w drodze do wodospadu Gurnasit.

Pozostałe trekkingi po okolicy

W okolicy Theth jest mnóstwo szlaków do eksploracji, niestety sposób ich oznakowania pozostawia wiele do życzenia. Przed wyruszeniem w drogę zdecydowanie ściągnij sobie mapy offline i koniecznie zabierz ze sobą zapas wody.

Skarbnicę szlaków znajdziesz na wikiloc (kliknij mnie!)

Jeżeli spodobał Ci się nasz wpis, będzie nam miło, jak udostępnisz go dalej.
Myślę, że mogą Cię zainteresować również te wpisy na naszym blogu.
Nasze podróże możesz śledzić na bieżąco na facebooku i na instagramie.
Dzięki, że byłeś/aś z nami tu przez chwilę <3
Do zobaczenia gdzieś w drodze!